Autor: Marta Bazan
Data publikacji: 03.04.2024
Podmioty, które zamierzają dochodzić ochrony praw z zakresu własności intelektualnej, powinny działać szybko. Już 1 lipca 2023 roku wprowadzone zostaną zmiany dotyczące zabezpieczenia roszczeń, które znacząco zmienią sytuację uprawnionych. Czy po zmianach trudniej będzie uzyskać zabezpieczenie w sprawach o naruszenie własności intelektualnej? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie w dzisiejszym wpisie.
Postępowanie zabezpieczające jest kluczowym stadium postępowania o ochronę praw własności intelektualnej. W ramach tego postępowania przedsiębiorca, którego logo (znak towarowy), prawo autorskie, patent lub design produktu zostały naruszone przez osobę trzecią, może żądać, aby sąd zakazał produkcji, oferowania i wprowadzania do obrotu spornych produktów lub usług przez nieuczciwego konkurenta. W ten sposób uprawniony, którego prawa zostały naruszone, może uzyskać natychmiastową ochronę na czas trwania procesu cywilnego bez konieczności oczekiwania kilka lat na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy.
Jak dotąd postępowanie zabezpieczające było prowadzone bez informowania potencjalnego naruszyciela (ex partes), a do udzielenia zabezpieczenia wystarczające było uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek o zabezpieczenie oraz wykazanie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. W tym celu należało uprawdopodobnić fakt naruszenia oraz wykazać, że dalsze trwanie stanu naruszenia grozi uprawnionemu niepowetowaną stratą (np. nieodwracalny spadek obrotów, utrata rynku, spadek wartości spółki na giełdzie, tzw. rozmycie, czyli utrata zdolności odróżniającej znaku towarowego etc.). Tak skonstruowane postępowanie zabezpieczające umożliwiało zaskoczenie naruszyciela, który dowiadywał się o zakazie produkcji lub sprzedaży produktów naruszających cudze prawa dopiero z chwilą doręczenia zabezpieczenia. Często doręczenie zabezpieczenia następowało w wyniku wizyty komornika w magazynie naruszyciela, gdzie dochodziło do komorniczego zajęcia spornych towarów.
Od 1 lipca 2023 roku na element zaskoczenia liczyć nie będzie można, wprowadzone zostaną również inne rozwiązania – z jednej strony dyscyplinujące uprawnionych składających wniosek o zabezpieczenie roszczeń, a z drugiej strony stanowiące wytyczne na potrzeby procedowania sądów.
Część zmian stanowi uwzględnienie wypracowanej linii orzecznictwa sądów powszechnych, jak np. wymóg złożenia wniosku w terminie sześciu miesięcy od powzięcia informacji o naruszeniu. W orzecznictwie zaaprobowany został bowiem pogląd, że nie ma interesu prawnego w zabezpieczeniu roszczeń uprawniony, który zbyt długo toleruje stan naruszenia. Jednak znowelizowane przepisy z pewnością zmienią dotychczasowe zasady.
Jak zwykle w przypadku prawa odpowiedź brzmi: „to zależy”. Przede wszystkim od tego, po której stronie będziemy występować.
Kierunek dokonanych zmian wskazuje, że mają one przede wszystkim na celu przeciwdziałanie nadużyciom ze strony podmiotów uprawnionych. Jednostronny materiał dowodowy, niejawny tryb rozpoznania wniosku o zabezpieczenie oraz brak możliwości odwołania do sądu wyższej instancji budziły bowiem istotne wątpliwości. Z tego względu ustawodawca wprowadził pewne zmiany zmierzające do wzmocnienia ochrony procesowej obowiązanego.
Z pewnością nowe przepisy skomplikują sytuację przedsiębiorcy ubiegającego się o udzielenie zabezpieczenia, który teraz będzie musiał wykazać się szybkością działań, dostarczyć sądowi dodatkowe informacje i liczyć się z wysłuchaniem obowiązanego przed udzieleniem zabezpieczenia.
W praktyce, w skomplikowanych sprawach dotyczących naruszenia praw do patentu, wzoru użytkowego lub znaku towarowego od momentu ujawnienia naruszenia do momentu złożenia wniosku o zabezpieczenie może upłynąć kilka miesięcy. W tym czasie konieczne jest dokonanie analiz prawnych, przeprowadzenie zakupu kontrolowanego, zabezpieczenie dowodów (w tym notarialne), a niekiedy dodatkowo uzyskanie opinii eksperta z dziedziny objętej sporem. Po zmianach uprawniony będzie zatem zmuszony działać niezwłocznie, aby wszystkie te czynności wykonać przed upływem pół roku od ujawnienia naruszenia.
Nowe wytyczne co do oceny uprawdopodobnienia roszczenia również mogą skomplikować sytuację uprawnionego. W szczególności udzieleniu zabezpieczenia może przeszkodzić taktyka obronna obowiązanego polegająca na złożeniu wniosku o unieważnienie prawa wyłącznego, na które powołuje się uprawniony (np. unieważnienie patentu, wzoru przemysłowego lub znaku towarowego). Po zmianach bowiem sąd będzie miał obowiązek uwzględnić prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego przy ocenie uprawdopodobnienia naruszenia. Jeżeli prawo, którego dotyczy zarzut naruszenia, jest wątpliwe i istnieje wysokie ryzyko jego unieważnienia, sąd uzna, że roszczenie nie zostało uprawdopodobnione i oddali wniosek o zabezpieczenie.
Nowe zasady udzielenia zabezpieczenia stanowią próbę wprowadzenia pewnych gwarancji procesowych na rzecz podmiotów, które zostały oskarżone o naruszenie cudzych praw. W praktyce bowiem można wskazać liczne przypadki nadużyć ze strony uprawnionych, którzy wykorzystując element zaskoczenia eliminowali podmioty konkurencyjne z rynku na kilka lat procesu na podstawie wątpliwego i jednostronnego materiału dowodowego. Po zmianach obowiązany (domniemany naruszyciel) będzie mógł liczyć na uwzględnienie jego stanowiska w trakcie postępowania o udzielenie zabezpieczenia. Jak wskazał sam ustawodawca w uzasadnieniu projektu, celem zmian jest wyeliminowanie sytuacji, w których doszło do niesłusznego udzielenia zabezpieczenia w oparciu o jednostronne i niepełne informacje udzielone przez uprawnionego.
Przywrócenie zasady, iż zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu rozpoznaje sąd wyższej instancji (tzw. zażalenie pionowe), należy ocenić pozytywnie. W ten sposób bowiem obydwie strony sporu uzyskują gwarancję procesową, że zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia będzie rozpoznane przez niezależny sąd wyższej instancji w innym składzie. Zauważyć należy, że decyzja o zabezpieczeniu powództwa w sprawach własności intelektualnej może mieć bardzo istotny wpływ na działalność gospodarczą podmiotu obowiązanego. Z tego względu uzasadnione jest przywrócenie prawa odwołania od postanowienia o zabezpieczeniu do sądu wyższej instancji. Wydaje się, iż obowiązujące dotychczas zażalenie poziome (do tego samego sądu) takiej gwarancji niezależności nie dawało.
WNIOSKI?
Część wprowadzonych zmian należy ocenić pozytywnie (w szczególności próbę wyeliminowania nadużyć kosztem obowiązanego).
Z drugiej strony nowelizacja może wywołać nowe wątpliwości (np. od którego momentu należy liczyć sześciomiesięczny termin pozwalający na złożenie skutecznego wniosku o zabezpieczenie; które sytuacje wymagają natychmiastowego rozstrzygnięcia wniosku o zabezpieczenie itd.).
Dla podmiotów rozważających podjęcie działań w celu ochrony praw z zakresu własności intelektualnej korzystne będzie złożenie stosownego wniosku jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów, co może zwiększyć szanse uprawnionego na uzyskanie zabezpieczenia i zaskoczenie nieuczciwego konkurenta.
Czy skutkiem wprowadzonych zmian w postępowaniu zabezpieczającym faktycznie będzie „uproszczenie obowiązujących procedur” oraz „wypełnienie luk w obowiązującym prawie”, o tym przekonamy się w praktyce.
Jeżeli mają Państwo jakiekolwiek wątpliwości lub planują Państwo dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia własności intelektualnej, ale potrzebują Państwo wsparcia doświadczonego doradcy, zapraszamy do kontaktu.
Radca prawny. Rzecznik ds. europejskich znaków towarowych
