6 sierpnia 2019 roku opublikowano ustawę z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (dalej: Nowelizacja). Zakres Nowelizacji jest niezwykle obszerny, o czym świadczy chociażby długość uzasadnienia (213 stron). Zmiany dotyczą wszystkich rodzajów postępowań, od zwykłego po nakazowe, upominawcze, gospodarcze. W naszym artykule skupimy się na tym ostatnim.
Jedną z największych zmian w procedurze cywilnej jest przywrócenie odrębnych postępowań w sprawach gospodarczych, które zostały zniesione w 2012 roku. Celem jest przede wszystkim szybsze i sprawniejsze rozpoznawanie spraw gospodarczych. Dodany do ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych art. 10a powołuje wyspecjalizowane sądy gospodarcze, które będą rozpatrywać sprawy gospodarcze oraz inne sprawy z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego, należące do ich właściwości z mocy przepisów odrębnych. Sądami gospodarczymi będą wydziały sądów powszechnych.
W Nowelizacji wprowadzono także katalog „spraw gospodarczych”, z którego wyłączono podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej oraz sprawy o wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą. Natomiast dodano m.in. sprawy z zakresu umów o roboty budowlane oraz umów leasingu.
Postępowanie gospodarcze nie będzie obligatoryjne dla wszystkich, ponieważ strona niebędąca przedsiębiorcą lub przedsiębiorca będący osobą fizyczną będą mogli złożyć wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwykłym.
Samo postępowanie gospodarcze będzie cechowało się większym rygoryzmem. Istotną zmianą będą przede wszystkim krótsze terminy ustawowe, ograniczenie możliwości dysponowania sprawą gospodarczą oraz wyłączenie stosowania niektórych rozwiązań charakterystycznych dla postępowania zwykłego. Przykładowo, z postępowania gospodarczego wyłączona będzie możliwość zmiany przedmiotowej powództwa, przekazanie sądowi okręgowemu przez sąd rejonowy sprawy pozostającej w związku ze sprawą prowadzoną przez ten pierwszy, czy też możliwość wniesienia powództwa wzajemnego. Ponadto strony będą zobowiązane do podania wszelkich twierdzeń i dowodów już w pierwszym piśmie procesowym.
Nowelizacja wprowadza także pierwszeństwo dowodów z dokumentów, dopuszczając przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków dopiero po wyczerpaniu wszystkich innych środków dowodowych.
Całkowitą nowością jest wprowadzenie do procesu umów dowodowych. W treści umowy dowodowej strony będą mogły wzajemnie wyłączyć możliwość powoływania określonych dowodów w postępowaniu związanym z łączącym ich stosunkiem prawnym, a więc nie dotyczy to roszczeń deliktowych. Warunkiem będzie zachowanie formy pisemnej pod rygorem nieważności lub ustne zawarcie umowy przed sądem. Celem wprowadzenia umowy dowodowej do procedury cywilnej – według założeń uzasadnienia nowelizacji – ma być „poszerzenie zakresu autonomii stron w profesjonalnym obrocie gospodarczym” oraz ma to przyczynić się do sprawniejszego rozwiązania sporów. Jednak, jak zauważył sam projektodawca, stosowanie nowego instrumentu nie pozostaje bez wątpliwości, bowiem „niesie ryzyko komplikacji z prowadzeniem spraw, w których czynnik ten się pojawi. Mogą się pojawić wątki uboczne związane z kwestionowaniem istnienia umowy, jej waloru prawnego, treści.”
Biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój obrotu gospodarczego oraz związany z nim natłok spraw wpływających do sądów, przywrócenie odrębnego postępowania gospodarczego wydaje się racjonalne, ponieważ pozwoli przyspieszyć wiele procesów. Z drugiej strony wprowadza też sporo ograniczeń formalnych. Wydaje się jednak, że skoro stronami mają być podmioty profesjonalne, to można na nie nałożyć większy rygoryzm procesowy. Jak w rzeczywistości będą funkcjonować sądy gospodarcze oraz czy sprawy gospodarcze faktycznie będą rozpatrywane sprawniej, dowiemy się w najbliższym czasie.